Pod kre§ką: sierpnia 2017

Kiedy rysowałam ten obrazek, byłam przekonana, że: po pierwsze - mało kto lubi takich zwierzęcych lokatorów, po drugie - zaleszczotki to wieeelka rzadkość (jedyny przypadek zaleszczotków w domu, o którym słyszałam z pierwszej ręki, był w mieszkaniu mojej kuzynki - pisała do mnie zaniepokojona, czy powinna eksmitować te dziwaczne stworzenia, a ja dziko jej zazdrościłam takich lokatorów). Po wrzuceniu go na facebooka okazało się, że nie tylko wielbicieli rybików jest więcej, ale zaleszczotki w domu też nie są wcale taką straszną rzadkością. No cóż, u mnie póki co czasami pojawiają się złotooki (ale tylko gościnnie, z zewnątrz), parę razy rybiki siedziały na ziemniakach (zawsze wynosiłam do łazienki w nadziei, że się zadomowią - niestety nie chciały), na pozostałe ciągle czekam.

Niedawno na facebookowej grupie o ptakach dwie osoby umieściły posty z moim rysunkiem, o, tym:

Żadna z tych dwóch osób nie napisała w poście, czyjego autorstwa jest rysunek. Jednak ponieważ rok temu pokazywałam go na swoim fanpage'u i cieszył się sporym zainteresowaniem, to teraz parę osób go rozpoznało i dało mi o tym znać. Upomniałam się o podpisanie mnie jako autora, no i zrobiła się malutka afera (a właściwie dwie - po jednej pod każdym postem), którą w wielkim skrócie można opisać jako "czy wrzucenie cudzego rysunku na fb/demotywatory/bloga/etc bez wiedzy, zgody i podpisania autora jest dozwolone, czy jest kradzieżą?"

Obawiam się, że ktoś postronny, kto czytał te dyskusje, mógłby dojść do wniosku, że albo dzielenie się moimi rysunkami w jakiejkolwiek formie jest niedopuszczalne i nieetyczne, albo że twórcy (czytaj: ja :) ) są wariatami z przerośniętym ego, którzy czepiają się normalnego dzielenia się obrazkami na facebooku. Tymczasem prawda jak zwykle leży pośrodku - wrzucam rysunki na bloga, a nie do szuflady, bo cieszy mnie, kiedy ludzie je oglądają i się nimi dzielą, ale jednocześnie są pewne warunki (myślę, że nie uciążliwe i zupełnie zrozumiałe), które powinny być przestrzegane przy tym dzieleniu się i rozpowszechnianiu moich prac. Dlatego tutaj chciałabym wyjaśnić tę kwestię i napisać, jaka forma korzystania z moich rysunków jest w porządku, a co w porządku już nie jest.

Od razu powiem, że regulująca te sprawy ustawa o prawie autorskim nie jest stuprocentowo jasna i precyzyjna w kwestii tego, co wolno, a czego nie. Twórczość nie daje się do końca ująć w ramki, i nie da się przyłożyć jednej miarki do absolutnie każdego przypadku. O tym, że nie jestem prawnikiem i znam się zdecydowanie lepiej na rysowaniu niż prawie autorskim, nawet chyba nie muszę wspominać :) Również twórcy różnią się tym, na co pozwalają odbiorcom swoich rysunków, a na co nie. Dlatego zaznaczę, że wyrażam tutaj swoje stanowisko na temat wykorzystywania moich rysunków. Inni twórcy mogą być bardziej restrykcyjni ode mnie w tym, na co pozwalają odbiorcom, i dalej mieć do tego prawo w świetle ustawy o prawie autorskim. Myślę, że w razie wątpliwości co do tego, czy autor nie będzie miał nic przeciwko wykorzystaniu obrazka, najprościej zwyczajnie go o to zapytać. Można dzięki temu uniknąć nieprzyjemnych sytuacji.

Postaram się krótko, nie wiem czy mi to wyjdzie :) Zacznę od tego, że utwory są chronione prawami autorskimi niejako "domyślnie", czyli nie muszę dopisywać na rysunkach ani przy nich żadnych klauzul, niczego nigdzie rejestrować etc., żeby były one chronione prawem autorskim. Domyślnie, moje prawa obejmują m.in. to, że mogę decydować o tym, gdzie mój rysunek zostaje rozpowszechniony (czyli sama go rozpowszechniać albo pozwalać na to komuś innemu), mam prawo być na nim podpisana jako autor, bez mojej zgody nie wolno go modyfikować i przerabiać, i oczywiście podpisywać się pod nim własnym nazwiskiem. Z moich praw mogę zrezygnować, np. kiedy rysuję rysunek na zlecenie i przekazuję zleceniodawcy prawo do używania i modyfikowania rysunku. Tutaj sprawa się komplikuje, mogę zrzec się większej lub mniejszej części swoich praw... ale wróćmy do prac, które publikuję na fanpage'u i blogu. Są one przeze mnie pokazywane publicznie i każdy może mieć do nich dostęp. Ustawa o prawie autorskim mówi, że z publicznie udostępnionych utworów można korzystać w ramach tzw. dozwolonego użytku, czyli np. dzielić się nimi w kręgu znajomych osób. Moje rysunki pokazuję właśnie po to, żeby się nimi pochwalić, i żeby jak najwięcej osób je zobaczyło. Dlatego cieszę się, kiedy są one udostępniane, ale pod pewnym warunkiem - muszą być podpisane, żeby było wiadomo, kto jest autorem. Na facebooku jest bardzo wygodna opcja, która załatwia ten problem - mianowicie funkcja "Udostępnij". Używając jej, możecie udostępniać rysunki z mojej strony bez ograniczeń - są wtedy "podpisane" odnośnikiem do mojego fanpage'a niejako "z automatu". Jeśli koniecznie chcecie wrzucić na fb obrazek bezpośrednio ze swojego komputera, możecie go też ściągnąć, a potem udostępnić i pod obrazkiem (w treści postu, nie w komentarzu) zamieścić link do mojego fanpage'a. Jest to sposób wymagający więcej zachodu niż kliknięcie "udostępnij", ja też preferuję udostępnianie, ale jeśli koniecznie chcecie, to ten drugi sposób też jest OK. Natomiast nie zgadzam się na wrzucanie moich rysunków bezpośrednio z komputera bez umieszczenia podpisu - a tak właśnie zrobiły dwie osoby wspomniane na początku tego postu, i stąd cała afera. Podpisywanie rysunków linkiem jest dla mnie tym ważniejsze, że często zapominam o "autografie" na rysunku, i jedynym śladem świadczącym o moim autorstwie jest wtedy to, że został udostępniony z mojego bloga. Jeśli autograf jest, to od biedy uważny odbiorca skopiowanego rysunku może dotrzeć do mnie jako autora - co nie znaczy jednak, że autograf zwalnia udostępniającego z konieczności podpisania moich rysunków jak powyżej opisałam - klikając "udostępnij" lub zamieszczając link do fanpage'a.

Jeżeli chcecie wykorzystać (niekomercyjnie, czyli nie zarabiając na tym) mój rysunek gdzieś poza fb - np. umieścić na robionym przez siebie plakacie, wrzucić na swojego bloga albo pokazać na prezentacji na zajęciach edukacyjnych dla dzieci - i nie jesteście pewni, czy jest to jeszcze użytek dozwolony (albo wiecie, że nie jest), po prostu napiszcie do mnie i spytajcie, czy możecie. Sporo osób pisało do mnie z takim pytaniem, zwykle nie odmawiam (wyjątek może zajść, jeśli np. nie podoba mi się sposób wykorzystania rysunku, np. ktoś chce moimi obrazkami promować wartości, z którymi mi nie po drodze, albo jeśli ktoś chce zmodyfikować mój rysunek - coś dorysować, przykładowo). Nawet w przypadku, kiedy ustawowo wolno Wam użyć mojego rysunku (np. w celach edukacyjnych, dla określonej zamkniętej grupy odbiorców), będzie mi miło, jeśli napiszecie mi o tym. Pamiętajcie, że nawet jeśli używacie rysunku w ramach dozwolonego użytku, zawsze powinien być podpisany!

To chyba tyle o zwyczajnym, niekomercyjnym udostępnianiu rysunków. Jak widzicie, nie mam chyba specjalnie wygórowanych wymagań co do korzystania z moich prac :) Inaczej sprawa ma się w przypadku komercyjnego wykorzystania - czyli np. chcecie użyć moich rysunków w swojej książce, którą będziecie później sprzedawać, albo w reklamie swojej firmy. Ponieważ oprócz tego, że rysowanie i dzielenie się rysunkami sprawia mi ogromną przyjemność, to również bywa to moją pracą, musicie liczyć się z koniecznością zapłacenia za komercyjne użycie rysunku. Nie ma możliwości użycia rysunku "ot tak sobie", bez mojej zgody.

A co, jeśli ktoś nie zastosuje się do powyższych zasad? Cóż, w przypadku niekomercyjnego wykorzystania - udostępnienia rysunku bez odpowiedniego podpisu - potraktuję to jak naruszenie swego rodzaju dobrych obyczajów, i najpierw upomnę się o naprawienie błędu i podpisanie rysunku. Jeśli tego nie uda się wyegzekwować, to zwykle na facebookowych grupach i stronach typu demotywatory jest możliwość doprowadzenia do usunięcia problematycznej grafiki. Jak dotąd, w większości przypadków kończyło się na upomnieniu, podpisaniu rysunku przez udostępniającego i wszyscy byli zadowoleni. Nie zdarzyło mi się dotąd, żeby mój rysunek ktoś wykorzystał komercyjnie bez zezwolenia, albo podpisał go swoim nazwiskiem, podszywając się tym samym pod autora obrazka. Na szczęście, bo w tych przypadkach upomniałabym się o wiele bardziej zdecydowanie o swoje prawa, i taka osoba mogłaby mieć spore nieprzyjemności.

Na koniec jeszcze chciałabym wspomnieć, że nieprzyjemne sytuacje z umieszczaniem gdzieś rysunków bez mojej zgody i podpisu zdarzały mi się bardzo rzadko. Zdecydowana większość czytelników szanuje moje prawo do bycia podpisaną, a nawet - jak się okazało w przypadku tych dwóch wspomnianych na początku udostępnień - staje po mojej stronie, kiedy ktoś mojego rysunku nie podpisze. Bardzo dziękuję, to naprawdę bardzo cenna rzecz :)